Rozwój osadnictwa na terenie obecnego Krakowa rozpoczął się ok. 6 tys. lat temu. Dzieje miasta mają swoje początki około IX wieku. Z nimi wiąże się legenda o Krakusie, przypisująca założenie miasta księciu Krakowi, który zgładził smoka wawelskiego. Imię jego zachowała dotąd mogiła wodza plemiennego z VII wieku, naprzeciw Wawelu, zwana Kopcem Krakusa. Przeniosło się ono też na mieszkańców Krakowskiego - Krakowiaków - nazywanych również Krakusami.
Krakowiacy są grupą etnograficzną żyjącą na rozległym obszarze. Wykształciło się ponad pięćdziesiąt lokalnych odmian stroju krakowskiego. Na zachód od Brzeska, Proszowic i Racławic mieszkają Krakowiacy Zachodni, zaś na wschód Krakowiacy Wschodni.
Na całym obszarze zamieszkałym przez Krakowiaków popularnym nakryciem głowy były "krakuski" - rogatywki z czerwonego sukna obszyte czarnym barankiem. Ozdabiano je pawimi piórami i kolorowymi wstążeczkami. Krakowiacy Wschodni nosili krakuski z pawimi piórami rozłożonymi w wachlarz i sztucznymi kwiatuszkami.
Drugą czapką noszoną przez Krakowiaków była "magierka". Wykonywano ją z białej wełny techniką pończoszniczą na drutach, a następnie folowano. Powstawał jajowaty worek o długości 70 cm, którego jeden koniec wtłaczano do środka, a dolny brzeg wywijano na wierzch tworząc szeroką listwę. Czapkę formowano na specjalnej drewnianej formie.
Ubiór Krakowiaków Zachodnich z okolic Krakowa ma swoje indywidualne cechy. Gorsety podkrakowskie szyte najczęściej z sukna lub aksamitu cechowało bogactwo odmian. Swoistą elegancją wyróżniał się starszy typ gorsetu z drugiej połowy XIX wieku - ciemnogranatowy, z dużą ilością tzw. kaletek w talii, zdobiony perłowymi guziczkami.
Najbardziej znane są piękne gorsety naszywane złotą i srebrną pasmanterią, czerwonymi i kolorowymi guzikami ozdobnymi, koralikami i cekinami. Z czasem gorse­ty dodatkowo haftowano. Podobnie ozdobione były wierzchnie katanki kobiet.
Głowy mężatek zdobiły wiązane w czepiec chusty: czerwone drukowane lub białe płócienne z przepięknym, misternie wykonanym haftem białym, skoncentrowanym na zwisającym w tyle rogu chusty. W okolicach podkrakowskich mężczyźni nosili sukmany białe ze stojącym kołnierzem i ciemnogranatowe kaftany z zielonymi lub amarantowymi naszyciami i chwastami oraz perłowymi i metalowymi guzikami.
Stroju dopełniały: skórzany pas i kapelusz "celender" lub krakuska, czy też magierka. Oryginalnością wyróżniała się biżuteria krakowska noszona przez kobiety i mężczyzn. Wykonywano ją z bakfonu (tj. stopu miedzi, cynku i niklu) lub z mosiądzu. Kobiece pierścionki i spinki do koszul zdobione były koralami i granacikami, męskie tylko koralami. Równoramienne, wysadzane pięcioma koralami krzyże wieszano przy sznurach prawdziwych korali, przedmiotu szczególnego pożądania Krakowianek.
Rozkwit barwnych strojów regionalnych przypadł na drugą połowę XIX stulecia. Kobiety nosiły haftowane koszule związywane pod szyją kolorowymi wstążkami, gładkie lub kwieciste spódnice, które wdziewano po dwie a nawet trzy - aby nadać im obfity kształt, płócienne lub tiulowe zapaski, aksamitne bądź sukienne gorsety zdobione haftem lub cekinami. Na plecy zarzucały chusty "naramienne" - kraciaste lub ze wschodnimi wzorami.
Mężczyźni przywdziewali kaftany, szerokie spodnie z białego płótna w czerwone lub niebieskie pasy, na wierzch sukmany bogato zdobione obszyciami i frędzlami - "chwastami". Pięknie prezentowały się szerokie, skórzane pasy nabijane gwoździkami, do których przypinano zdobione torebki.
Strój krakowski w odświętnej wersji jako jedyny zrobił oszałamiającą wprost karierę, awansując ze stroju chłopskiego do rangi narodowego. Już sama czapka krakuska z pawimi piórami i sukmana były symbolem Polski i wolności.
Do wzrostu popularności stroju krakowskiego przyczynił się udział kosynierów w Powstaniu Kościuszkowskim, ich sukces oraz bohaterski wyczyn Wojciecha Bartosza Głowackiego z Rzędowic w zwycięskiej bitwie pod Racławicami dnia 4 kwietnia 1794 roku, utrwalony w licznych dziełach takich znanych polskich malarzy, jak Jan Matejko, Józef Chełmoński, Wojciech Kossak, Jan Styka, Jerzy Kossak, Jan Piotr Norblin i Michał Stachowicz. Wymowny jest wizerunek Najwyższego Naczelnika Siły Zbrojnej Narodowej Tadeusza Kościuszki w krakowskiej białej sukmanie.
Walka włościan krakowskich z Powstania Kościuszkowskiego o niepodległość była kontynuowana po 1812 roku przez krakusów.
Również krakowiak stał się jednym z tańców narodowych. W marszu "Krakus" Polskiego Króla Marszów można rozpoznać takty znanych ludowych melodii.